2014-2015 («ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ», ΕΣΠΑ)

ARCH - Αρχειακή έρευνα και πολιτιστική κληρονομιά: Το θεατρικό αρχείο της Socìetas Raffaello Sanzio / Archival Research and Cultural Heritage: The Theatre Archive of Socìetas Raffaello Sanzio

• Επιστημονική Υπεύθυνη: Άννα Ταμπάκη, καθηγήτρια Θεατρολογίας-Ιστορίας του θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Φιλοξενούμενη Ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

• Κύριες ερευνήτριες: Έλενα Παπαλεξίου, Αύρα Ξεπαπαδάκου, Δηώ Καγγελάρη, Ιώ Μανωλέσσου

• Μεταπτυχιακοί/ές φοιτητές/φοιτήτριες: Γιώργος Δερμιτζόγλου, Δήμητρα Δημητρακοπούλου, Σταυρούλα Καψαλάκη, Δημήτρης Λειβαδιάς, Παναγιώτα Ξύδη, Βίλλυ Χαραλαμποπούλου

• Φοιτητές/φοιτήτριες: Μαριλένα Καρατάσου, Αφροδίτη Καρμίρη, Ελπίδα Κομιανού, Λουίζα Νικολάου, Μαριλού Νικολάου, Ανάστος Στασινόπουλος, Σταυρίνα Στεκόγλου

• Ειδικοί συνεργάτες/συνεργάτιδες: Βάλια Βράκα, Θανάσης Χατζής, Ναταλία Κατηφόρη, Γιούλι Μανωλάκου, Στάθης Αθανασίου, Γιώργος Θεοδώρου

• Εθελοντές: Παρασκευή Δαμάλα, Ασημίνα Ξυλά, Michael Cancelmi, Εύα Μπάρκα

Το ερευνητικό έργο με τίτλο «Αρχειακή Έρευνα και Πολιτιστική Κληρονομιά: Το θεατρικό αρχείο της Socìetas Raffaello Sanzio» και ακρωνύμιο ARCH εντάσσεται στη χρηματοδοτούμενη από το ΕΣΠΑ δράση «Αριστεία ΙΙ» και υλοποιείται από εικοσαμελή ερευνητική ομάδα στην οποία συμμετέχουν μέλη ΔΕΠ, ερευνητές και ερευνήτριες, μεταπτυχιακοί/ές και προπτυχιακοί/ές φοιτητές και φοιτήτριες από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, την Ακαδημία Αθηνών και το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Στην ερευνητική ομάδα επίσης συμπράττουν εξειδικευμένοι επιστημονικοί συνεργάτες από τον χώρο της αρχειονομίας, της πληροφορικής, της επικοινωνίας, του εικαστικού σχεδιασμού και των οπτικοακουστικών τεχνών. Επιστημονική Υπεύθυνη είναι η καθηγήτρια Θεατρολογίας-Ιστορίας του θεάτρου στο ΕΚΠΑ και Φιλοξενούμενη Ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών κυρία Άννα Ταμπάκη.

Το έργο ARCH διεξάγεται στην Ιταλία, την Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποσκοπώντας στην παραγωγή πρωτογενούς έρευνας στο πεδίο των θεατρικών σπουδών. Έχει ως ειδικότερο αντικείμενο έναν κορυφαίο διεθνώς θεατρικό οργανισμό, τη Socìetas Raffaello Sanzio. Η έρευνα εστιάζει σε δύο άξονες: α) εις βάθος μελέτη του καλλιτεχνικού έργου, με βάση την ανάλυση πολύτιμου πρωτογενούς υλικού και β) εργασία υποδομής που αφορά στη διάσωση, συντήρηση, καταγραφή, ταξινόμηση, οργάνωση, ψηφιοποίηση και διάχυση ενός από τα σημαντικότερα σύγχρονα πολιτιστικά αρχεία της Ευρώπης.

Το αρχείο της Socìetas Raffaello Sanzio φυλάσσεται στην Τσεζένα της Ιταλίας και περιλαμβάνει σπανιότατο υλικό τεκμηρίωσης. Παρουσιάζει ιδιαίτερο διεθνές ενδιαφέρον, καθώς ερευνητές, εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο ζητούν σε καθημερινή σχεδόν βάση να το συμβουλευθούν. Στη συλλογή περιλαμβάνονται θεωρητικά κείμενα και μανιφέστα εξαιρετικής σημασίας, πρωτογενές δημιουργικό υλικό από τις παραστάσεις, φωτογραφίες, υλικό προβολής και δημοσιότητας, συνεντεύξεις, δημοσιεύματα, θεατρικές κριτικές, ηχητικό υλικό, και βίντεο σε αναλογική και σε ψηφιακή μορφή.

Περισσότερες πληροφορίες: https:// www.arch-uoa.com

https://www.facebook.com/ArchivalResearchAndCulturalHeritage?fref=ts

 

Πρόγραμμα «ΘΑΛΗΣ»: «Χρυσαλλίς / Chrysallis» - «Πολιτισμικές διαμεσολαβήσεις και διαμόρφωση του «εθνικού χαρακτήρα» στον περιοδικό τύπο του 19ου αιώνα» (Ακρώνυμο: Χρυσαλλίς)

«Cultural transfer and  ‘national character’ in nineteenth-century Greek periodicals» (Acronym: Chrysallis)

Διάρκεια έργου:  01.02.2012 – 30.11.2015 (46 Μήνες)

E.Y.: Άννα Ταμπάκη,Καθηγήτρια  ΕΚΠΑ / Φιλοξενούμενη Ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ. 

Ιστοσελίδα του έργου: http://www.chrisalis.eu/index.php/el/

Περιγραφή του έργου Ο 19ος αιώνας αποτελεί μια περίοδο έντονων ιδεολογικών, πνευματικών και πολιτισμικών αναζητήσεων, καθώς και ποικίλων κοινωνικοπολιτικών ζυμώσεων, που είναι άμεσα συνυφασμένες με τη διαμόρφωση και τη στερέωση της εθνικής ταυτότητας και τον αυτοπροσδιορισμό του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Μεταξύ άλλων: σύσφιξη των σχέσεων με το αρχαιοελληνικό παρελθόν, προσπάθεια αποκατάστασης του Βυζαντίου περί τα μέσα του 19ου αιώνα, προβολή του ελληνοχριστιανικού ιδεώδους και της άρρηκτης συνέχειας του ελληνικού έθνους, αμφίθυμη στάση απέναντι στη Δύση (διαφωτιστικό αίτημα συγχρονισμού με την Ευρώπη, αλλά και αίτημα εθνικής καθαρότητας από τις δυτικές προσμείξεις).

Σημαντικό μέρος αυτών των αναζητήσεων διατυπώνεται μέσα από τον περιοδικό τύπο της εποχής, ο οποίος γνωρίζει σημαντική άνθηση. Η ποικιλία των εντύπων (εγκυκλοπαιδικά περιοδικά, φιλολογικά ή/και οικογενειακά περιοδικά, ημερολόγια) και το εύρος των θεματικών πεδίων που καλύπτουν επιτρέπουν την ανασυγκρότηση της συλλογικής μνήμης, καθώς οι εκδόσεις αυτές απευθύνονται σε ένα ευρύ και ενδεχομένως λιγότερο λόγιο αναγνωστικό κοινό από αυτό των βιβλίων. Οι αναζητήσεις και οι ζυμώσεις που καταγράφονται στην ύλη των περιοδικών παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νεοελληνικής γραμματείας και σηματοδοτούν τη σχέση της με την ετερότητα. Μέσα από την αρθρογραφία και τις μελέτες που φιλοξενούνται στα περιοδικά ενισχύεται το αίτημα για συγκρότηση μιας «εθνικής λογοτεχνίας» ενώ τροφοδοτούνται συστηματικά οι συζητήσεις για την επίδραση επείσακτων λογοτεχνικών προϊόντων, για τον ελληνοκεντρισμό, για το γλωσσικό ζήτημα, την αναβίωση αρχαίων μέτρων, την εισροή ξένων λογοτεχνικών ρευμάτων κ.λπ.

Μολονότι ο περιοδικός τύπος έχει αποτελέσει αντικείμενο σημαντικών μελετών και ερευνητικών προγραμμάτων (ενδεικτικά για τον 19^ο αι., 1995-1997: ΠΕΝΕΔ 484 ΙΝΕ/ΕΙΕ, «Η αναζήτηση της εθνικής φυσιογνωμίας μέσα από ξενόγλωσσα κείμενα. Ερμηνείες και πολιτισμικές δεκτικότητες του Νεότερου Ελληνισμού  (Mεταφράσεις, Περιηγητικά κείμενα, 19ος αι.)», με επιστ. υπεύθυνο τη Λουκία Δρούλια· 1995-1997: ΠΕΝΕΔ. «Αρχείο Νεοελληνικής Πεζογραφίας 1830-1880» του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (Ρέθυμνο), με επιστ. υπεύθυνο τον Νάσο Βαγενά· Κέντρο Ελληνικής γλώσσας, ενώ για τη μεταγενέστερη περίοδο στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ - «Φύλο Πυθαγόρας ΙΙ - 2005-2008: «Η γυναικεία εικαστική και λογοτεχνική παρουσία στα περιοδικά λόγου και τέχνης (1900-1940)» με επιστ. υπεύθυνο τη Σοφία Ντενίση, κ.ά.), λιγοστά είναι τα έντυπα  που έχουν αποδελτιωθεί εξαντλητικά στο σύνολό τους και έχουν γίνει οι απαραίτητες ποιοτικές (και όχι μόνον ποσοτικές) σταθμίσεις.

Η έρευνα αρθρώνεται σε τρεις θεματικές υποενότητες, οι οποίες λειτουργούν αυτόνομα αλλά και συμπληρωματικά η μια προς την άλλη.

Ι. Πολιτισμικές ζυμώσεις: γραμματειακά γένη, λογοτεχνικά και ιδεολογικά ρεύματα

Ε.Υ. 1ης Ερευνητικής Ομάδας: Νάσος Βαγενάς, Καθηγητής Θεωρίας και Κριτικής της λογοτεχνίας, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Ευριπίδης Γαραντούδης, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Σοφία Ντενίση, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, ΑΣΚΤ.

• Δέσποινα Προβατά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας του Γαλλικού Πολιτισμού, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Αναστασία Αθήνη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Παν/μιο Πατρών.

Στόχος της 1^ης ερευνητικής ομάδας είναι καταρχήν να συμβάλει στη συγκρότηση μιας κοινής και για τις τρεις ομάδες βάσης δεδομένων στην οποία θα καταγραφεί το σύνολο της δημοσιευόμενης ύλης των περιοδικών (πρωτότυπης και μεταφρασμένης) αλλά και των ποικίλων αναφορών σε συγγραφείς, κείμενα, λογοτεχνικά γένη κ.λπ.

Στη συνέχεια, μέσα από την επεξεργασία αυτού του υλικού, η συγκεκριμένη ομάδα θα επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίον προσλαμβάνονται, επιβιώνουν ή και αναβιώνουν ιδεολογικά και λογοτεχνικά ρεύματα και στην ανάδειξη των όρων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των γραμματειακών γενών (λυρική ποίηση, μυθιστόρημα και διήγημα, χρονογράφημα, λογοτεχνική κριτική, ιστορική αφήγηση, ιστοριογραφία, βιογραφία – ιστορική και πλασματική –,  κ.λπ.).

ΙΙ. Η πρόσληψη των δραματουργικών ειδών (συγγραφείς, ιδεολογικά και αισθητικά ρεύματα, θεωρία του δράματος): ποιητικό θέατρο, θέατρο πρόζας και λυρικό θέατρο.

Ε.Υ. 2ης ερευνητικής ομάδας: Χρυσόθεμις Σταματοπούλου – Βασιλάκου, Καθηγήτρια Θεατρολογίας – ιστορίας και βιβλιογραφίας του νεοελληνικού θεάτρου, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ

• Γωγώ Βαρζελιώτη, Λέκτωρ Θεατρολογίας – ιστορίας του θεάτρου της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Αύρα Ξεπαπαδάκου, Λέκτωρ θεατρολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Θεάτρου και Κινηματογράφου, Παν/μιο Κρήτης.

• Αλεξία Αλτουβά, Λέκτωρ θεαρολογίας-ιστορίας και θεωρίας της υποκριτικής, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

Αντικείμενο της 2ης ερευνητικής ομάδας αποτελεί ο εντοπισμός, η καταγραφή, η συγκέντρωση και η αξιολόγηση όλων των σχετικών με το ποιητικό θέατρο, το θέατρο πρόζας και το λυρικό θέατρο κειμένων που δημοσιεύονται στον περιοδικό τύπο του 19ου αιώνα, με τελικό στόχο:

• Την κατάταξη και μελέτη των δραματουργικών ειδών (ποιητικό θέατρο & θέατρο πρόζας: εθνικό δράμα, τραγωδία, κωμωδία πολύπρακτη, κωμωδία μονόπρακτη, μυθιστορηματικό δράμα, ρεαλιστικό δράμα, σατιρικοί διάλογοι· λυρικό θέατρο: όπερα, οπερέτα, κωμειδύλλιο, επιθεώρηση) στην ελληνική και ξένη δραματουργία.

• Την αξιοποίηση του κάθε είδους πληροφοριακού υλικού που μπορεί να προκύψει από κείμενα ειδήσεων, βιογράφηση συγγραφέων και ερμηνευτών, σχολιασμού και κριτικής έργων και παραστάσεων.

• Τη μελέτη και κωδικοποίηση της σύνθετης διαδικασίας πρόσληψης τόσο της ξένης δραματουργίας (εκλεκτική αφομοίωση γλωσσικών, τεχνοτροπικών και άλλων πολιτισμικών δεδομένων) όσο και της αρχαιότητας που κατέχει σημαντική θέση στην αποκρυστάλλωση της θεωρίας του «εθνικού δράματος».

ΙΙΙ. Θεωρήσεις διαπολιτισμικών σχέσεων και μεταφορών: Η εθνική γραμματεία ανάμεσα στο ξένο και στο οικείο

Ε.Υ. 3ης ερευνητικής ομάδας: Αλεξάνδρα Λιανέρη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, ΑΠΘ.

• Γιώργος Βάρσος, Επίκουρος Καθηγητής Μετάφρασης – Μεταφρασεολογίας, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Κατερίνα Καρακάση, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.

• Αγγελική Σπυροπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, ΤΘΣ, Σχολή Καλών Τεχνών, Παν/μιο Πελοποννήσου.

• Άννα Ταμπάκη, Καθηγήτρια θεατρολογίας – ιστορίας του θεάτρου και ιστορίας των ιδεών, ΤΘΣ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ / Φιλοξενούμενη Ερευνήτρια ΙΙΕ/ΕΙΕ.

Στόχος της 3^ης ερευνητικής ομάδας είναι η μελέτη και κωδικοποίηση θεωρητικών αντιλήψεων για τις διαπολιτισμικές σχέσεις και μεταφορές, οι οποίες διατυπώνονται σε κείμενα κριτικής, πρωτότυπα ή μεταφρασμένα, δημοσιευμένα στον περιοδικό τύπο του 19^ου αιώνα. Η έρευνα αυτή επιχειρεί να μελετήσει με ποιο τρόπο έννοιες και προσεγγίσεις που πραγματεύονται το ξένο συνιστούν ένα βασικό άξονα διαμόρφωσης της έννοιας της «εθνικής» γραμματείας και των πολλαπλών μορφών ταυτότητας – όπως για παράδειγμα, εθνικής, ευρωπαϊκής, βαλκανικής – που εγγράφονται σ’ αυτήν.

Αυτό σημαίνει ότι η εθνική γραμματεία δεν προσεγγίζεται ως ένα κλειστό πεδίο πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά ως μια διαρκής αντιπαράθεση του οικείου με το ξένο, στο πλαίσιο της οποίας τα όρια αυτού που ορίζεται ως «έθνος» ή «εθνικό» διατυπώνονται ως ρευστά και διαρκώς μεταβαλλόμενα. Στόχος της ομάδας είναι να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο τόσο το περιεχόμενο όσο και οι μορφές της εθνικής γραμματείας και παράδοσης αντιμετωπίζονται από την κριτική ως προνομιακά πεδία συζήτησης αυτών των ορίων.

Επιστημονικοί Συνεργάτες:

• Αικατερίνη Διακουμοπούλου-Ζαραμπούκα, Δρ. Θεατρολογίας, Διδάσκουσα Π.Δ. 407, Παν/μιο Μακεδονίας (Συνεργάτης 2ης Ερευνητικής Ομάδας).

• Έλενα Παπαλεξίου, Δρ. Θεατρολογίας Paris IV (Σορβόννη), εκλεγείσα λέκτωρ στο ΤΘΣ, Σχολή Καλών Τεχνών, Παν/μιο Πελοποννήσου (Συνεργάτης 2ης Ερευνητικής Ομάδας).

• Μαρία Σπυριδοπούλου, Δρ. Συγκριτικής Φιλολογίας ΑΠΘ, ΕΕΔΙΠ με αντικείμενο τη θεατρική μετάφραση και την ιταλική θεατρική ορολογία, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Σχολή Καλών Τεχνών, Παν/μιο Πελοποννήσου (Συνεργάτης 3ης Ερευνητικής Ομάδας).

Μετακαλούμενος Ερευνητής

• Άλκηστις Σοφού, Maître de Conférences, Institut Néohellénique à la Sorbonne, Université de Paris IV-Sorbonne.

Συμμετέχουν επίσης περίπου είκοσι (20) Υ.Δ. και μεταπτυχιακοί φοιτητές από το Παν/μιο Αθηνών, το ΑΠΘ, το Παν/μιο Πατρών, το Ιόνιο Παν/μιο και το Παν/μιο Κρήτης.

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ι - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

• Επιστημονικός υπεύθυνος: Βάλτερ Πούχνερ, καθηγητής

• Επιστημονική επιτροπή: Χρ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Γιώργος Πεφάνης, επίκουρος καθηγητής.

• Ερευνητική ομάδα: Ελένη Γουλή, Ίλια Λακίδου και Αλεξία Αλτουβά, διδάκτορες θεατρολογίας και Ειρήνη Μουντράκη, Ντίνα Σταματογιαννάκη, θεατρολόγοι, απόφοιτοι του Π.Μ.Σ., υποψήφιοι διδάκτορες.

Το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Έρευνα και σύνταξη βιβλιογραφίας της Ελληνικής Θεατρολογίας 1900-2005: Πηγές και επιστημονικές μελέτες» είχε στόχο τον εντοπισμό, την καταγραφή, συγκέντρωση και αξιολόγηση όλων των επιστημονικών πηγών, βιβλίων, μελετών, άρθρων και μελετημάτων στην ελληνική γλώσσα με αντικείμενο το νεοελληνικό και το παγκόσμιο θέατρο. Επίσης την καταγραφή αδημοσίευτων διδακτορικών διατριβών που έχουν κατατεθεί σε τμήματα Θεατρικών Σπουδών, Καλών Τεχνών και Φιλολογίας σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, υπό την προϋπόθεση ότι μελετούν αντικείμενα της ελληνικής θεατρολογίας. Περιλαμβάνει επίσης βιβλιογραφίες και αφιερώματα περιοδικών. Η έρευνα επεκτείνεται, πέραν της ελληνικής και σε ξένη βιβλιογραφία, όταν αυτή εξετάζει θέματα ελληνικού θεατρολογικού ενδιαφέροντος, ενώ έχουν αποκλειστεί δημοσιεύματα στον ημερήσιο τύπο, σε θεατρικά προγράμματα, καθώς και άρθρα εκλαϊκευτικού χαρακτήρα σε μη επιστημονικά περιοδικά.

Λόγω της μεγάλης έκτασης του προς βιβλιογράφηση υλικού, η βιβλιογραφία χωρίστηκε σε πέντε ενότητες που περιλαμβάνουν:

α) Γενική νεοελληνική θεατρική ιστορία και βιβλιογραφία, β) Χρονολογική κατάταξη του νεοελληνικού θεάτρου, γ) Θεματολογική κατάταξη, δ) Γενική ιστορία του ξένου θεάτρου και βιβλιογραφία (σε ελληνική γλώσσα) και ε) Μελέτες για το ξένο θέατρο.

Όσον αφορά στη μορφή των λημμάτων, επιλέχθηκε το διεθνές βιβλιογραφικό πρότυπο ISO 690 (International Organization for Standardization, International Standards 690: documentation, bibliographic references, form and structure, 2nd ed. 1987) ως η πιο σύγχρονη μορφή βιβλιογραφικής περιγραφής.

Όσον αφορά στη βάση δεδομένων αυτή δημιουργήθηκε σε ηλεκτρονικό περιβάλλον Microsoft Access. Το κάθε λήμμα περιλαμβάνει τα ακόλουθα πεδία περιγραφής: Θεματική κατηγορία – Θεματικές κατηγορίες, Ημερομηνία έκδοσης – δημοσίευσης, Είδος δημοσίευσης (αυτοτελής έκδοση, άρθρο σε περιοδικό, άρθρο σε συλλογικό τόμο), Συγγραφέας, Επιμελητής, Μεταφραστής, Τίτλος – υπότιτλος, Στοιχεία έκδοσης – δημοσίευσης, Κρίσεις, Παρατηρήσεις, Ονοματεπώνυμο ερευνητή, Κατηγορία κειμένου (μελέτη – δοκίμιο – μαρτυρία)

Από την έρευνα προέκυψε καταγραφή 753 αυτοτελών εκδόσεων, αποδελτιώθηκαν 531 σύμμεικτοι τόμοι που απέφεραν 3.622 νέες εγγραφές. Ακολούθησε η αποδελτίωση 255 τίτλων περιοδικών, που απέφερε 7.267 νέες εγγραφές. Τελικό αποτέλεσμα: Το σύνολο της βάσης δεδομένων συγκροτείται σήμερα από 11.642 εγγραφές. Μέρος του συγκεντρωθέντος βιβλιογραφικού υλικού έχει ήδη δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά.

Τα προβλήματα που αντιμετώπισε η ερευνητική ομάδα προέκυψαν αφενός από τις συνθήκες που διέπουν τη λειτουργία των ελληνικών βιβλιοθηκών και αφ’ ετέρου από μεθοδολογικά προβλήματα που προέκυψαν από την ίδια τη φύση του βιβλιογραφούμενου αντικειμένου και την ανάγκη επιστημονικής κατηγοριοποίησής του.

Έχοντας ολοκληρωθεί, η ανωτέρω βιβλιογραφία αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο γνώσης και έρευνας τόσο για τους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, όσο και για τους επιστήμονες θεατρολόγους, νέους και παλαιότερους, υποψήφιους διδάκτορες και νεοελληνιστές αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο, λόγω έλλειψης γενικών και ειδικών βιβλιογραφιών στη χώρα μας. Η ιδιαίτερη αξία της έγκειται στο γεγονός ότι συγκεντρώνονται για πρώτη φορά άρθρα και μελετήματα που αριθμούν συνολικά τα 10.889 λήμματα από ένα πολύ μεγάλο αριθμό περιοδικών και σύμμεικτων τόμων (786 τον αριθμό) τα οποία δεν είναι δυνατόν να εντοπιστούν ούτε στις υπάρχουσες βιβλιογραφίες, ούτε στους αυτοματοποιημένους καταλόγους των βιβλιοθηκών στο διαδίκτυο (βλ. Ζέφυρος, κλπ.), όπου περιλαμβάνονται μόνο αυτοτελείς εκδόσεις.

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ι - ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ - ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΟΥ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

Επιστημονικός υπεύθυνος: Πλάτων Μαυρομούστακος, καθηγητής

Ερευνητική Ομάδα: Αγνή Μουζενίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια (†), Ευανθία Στεφανή, Επίκουρη Καθηγήτρια, Γρηγόρης Ιωαννίδης, Λέκτωρ ΤΘΣ, Ιωάννα Ρεμεδιάκη, Διδάκτωρ ΤΘΣ, Αγγελική Ζάχου, Υποψ. διδάκτωρ ΤΘΣ, Γιώργος Καρακίτσος, Διδάκτωρ Πληροφορικής.

Το έργο περιλαμβάνει τη συγκρότηση Βάσης Δεδομένων όλων των ελληνικών παραστάσεων Αρχαίου Δράματος, η οποία ακολουθεί εγκεκριμένα επιστημονικά πρότυπα τεκμηρίωσης και μηχανογράφησης για την πλήρη ηλεκτρονική καταγραφή τους και για τη συλλογή και διάσωση μέσω ψηφιοποίησης των σχετικών οπτικοακουστικών τεκμηρίων τους. Συγκεκριμέναως φυσικά αντικείμενα του έργου ορίσθηκαν:

• Ο σχεδιασμός Βάσης Δεδομένων και η ανάπτυξη εφαρμογών για την επικοινωνία με άλλες βάσεις.

• Η ψηφιοποίηση υλικού σχετικού με τις παραστάσεις, και ιδιαίτερα του οπτικοακουστικού υλικού.

• Η έρευνα για τη συμπλήρωση του υπάρχοντος αρχείου που έχει συγκροτηθεί από την ερευνητική ομάδα με παραστάσεις της περιόδου 1992-2002 .

• Ο έλεγχος των στοιχείων του υπάρχοντος αρχείου για τις παραστάσεις μέχρι το 1992 και η τεκμηρίωση τους.

• H έκδοση σχετικής παραστασιογραφίας.

Φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του έργου είναι το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος και Θεατρολογικής Έρευνας (ΕΑΔ). Το ΕΑΔ έχει ιδρυθεί από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μετά την ολοκλήρωσή του το έργο κατέληξε:

Στη συμπλήρωση του Αρχείου Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος του ΕΑΔ με παραστάσεις της περιόδου 1992-2002.

Στον έλεγχο των δεδομένων για τις παραστάσεις των προηγούμενων χρόνων που υπάρχουν στο αρχείο του ΕΑΔ.

Στην τεκμηρίωσή τους σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων με βάση αυστηρά καθορισμένη με θοδολογία που έχει ήδη αναπτυχθεί στο πλαίσιο της συνεργασίας της ομάδας ΕΑΔ με ένα φάσμα συνεργατών από όλη τη Ευρώπη, με τους οποίους έχει επιτευχθεί μία σημαντική συμφωνία ως προς τους όρους τυποποίησης των ενεργειών που απαιτούνται για τη δημιουργία ηλεκτρονικού αρχείου.

Στη μηχανογράφηση – ψηφιοποίηση υπαρχόντων αρχείων που σχετίζονται με παραστάσεις.

Στην κοινοποίηση αυτών των πληροφοριών για μελλοντικές δημοσιεύσεις (ειδικά ηλεκτρονικές εκδόσεις).

Μέσω αυτών των δραστηριοτήτων, το έργο στοχεύει:

Να δημιουργήσει ευνοϊκότερες συνθήκες για μια εις βάθος κατανόηση του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος τόσο για το ελληνικό όσο και για το διεθνές κοινό

Να προβάλλει την πρωταρχική σημασία του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος στη σύγχρονη Ευρώπη.

Να προωθήσει προϊόντα σε ηλεκτρονική μορφή που απευθύνονται στο ελληνικό κοινό προκειμένου να υπάρξει μία βαθύτερη γνώση ενός σημαντικού κύκλου ενδιαφερομένων για τα ζητήματα παράστασης του αρχαίου ελληνικού δράματος.

Να προβάλλει την ελληνική εμπειρία για την προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού δράματος με τη δημιουργία αντίστοιχων προϊόντων σε ηλεκτρονική μορφή που απευθύνονται στο διεθνές κοινό.

Να ανανεώσει τα προγράμματα συγγενών επιστημονικών κλάδων (Κλασσική Φιλολογία, Θεατρικές Σπουδές, Πολιτιστικές Επιστήμες, Παραστατικές Τέχνες, Σπουδές Τηλεόρασης και Κινηματογράφου) μέσω της ανάπτυξης κοινών προγραμμάτων.

Να δημιουργήσει ένα διεπιστημονικό πεδίο συνεργασίας, με την προοπτική ενίσχυσης των ήδη υπαρχόντων προγραμμάτων σπουδών.

Να επιχειρηθεί η προσέγγιση της θεωρίας με την πρακτική του θεάτρου και να ενισχυθεί η δυνατότητα χρήσης αλληλεπιδραστικής οπτικοακουστικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

Να προσφερθούν δυνατότητες για επικοινωνία μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων από διαφορετικές χώρες με σκοπό να προωθηθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και να ενισχυθεί η έννοια της συμμετοχής σε ένα κοινό πολιτισμικό πλαίσιο.

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΙΙ - Βάση Δεδομένων Αρχαίου Θεάτρου «ΣΕΜΕΛΗ»

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Σάββας Γώγος, καθηγητής

Ερευνητική Ομάδα: Άννα Ταμπάκη, καθηγήτρια, Αικατερίνη Διαμαντάκου, επίκουρη καθηγήτρια, Βαρβάρα Γεωργοπούλου, Αλεξία Αλτουβά, διδάκτορες Τ.Θ.Σ., Παναγιώτα Πραμαντιώτη, Μαρία-Δήμητρα Καραλή, Σοφία Αλεξιάδου, Όλγα Μαυροειδή, Ευαγγελία Μιμίδου, απόφοιτες Π.Μ.Σ. του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών

Στο πλαίσιο των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών εντάσσεται, από το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005, το Πρόγραμμα Δημιουργίας Βάσης Δεδομένων Αρχαίου θεάτρου, το οποίο συγχρηματοδοτείται από τοΕυρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και Εθνικούς Πόρους (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ) ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ. Εμπνευστήςκαι επιστημονικός συντονιστής του προγράμματος είναι ο καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Σάββας Γώγος.

Η «Σεμέλη», όπως «βαφτίστηκε» το Πρόγραμμα από τα συμμετέχοντα ερευνητικά μέλη, αποσκοπεί στη συστηματική καταγραφή και διαχείριση πληροφοριών σχετικά με το αρχαίο θέατρο, σε αρχαιολογικό, γραμματολογικό και βιβλιογραφικό επίπεδο, με γνώμονα τη σφαιρική προσέγγιση του αρχαίου θεάτρου, ως αρχιτεκτονικής έκφρασης, θεατρικής πρακτικής, γραμματειακής παραγωγής και πολιτιστικής δραστηριότητας, στα όρια του ελληνικού χώρου, αλλά και στην ευρύτερη γεωγραφική επικράτεια του ελληνόφωνου κόσμου στην αρχαιότητα.

Σύμφωνα με τους προδιαγεγραμμένους στόχους της «Σεμέλης», η οργάνωση και αρχειοθέτηση των εισαγόμενων στοιχείων και πληροφοριών γίνεται, σύμφωνα με ένα ειδικά σχεδιασμένο πρότυπο με βάση τρεις γενικούς θεματικούς άξονες: α) Μνημεία Αρχιτεκτονικής β) Μνημεία Ζωγραφικής και γ) Μνημεία Γλυπτικής.

Η υλοποίηση του συστήματος βασίζεται σε μία κεντρική βάση δεδομένων όπου αποθηκεύονται όλα τα στοιχεία, και στην εφαρμογή διαχείρισης η οποία παρέχει πρόσβαση σε όλους τους χρήστες της εφαρμογής σε δικτυακό περιβάλλον. Το σύστημα εισαγωγής της πληροφορίας έχει τη μορφή ειδικού δελτίου («Καρτέλα Αρχιτεκτονικής», «Καρτέλα Γλυπτικής», «Καρτέλα Ζωγραφικής»). Η κάθε Καρτέλα, που αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο μνημείο μιας συγκεκριμένης Θεματικής Ενότητας και ενός συγκεκριμένου επιμέρους Τύπου ή Είδους (π.χ. μνημείο ζωγραφικής, που ανήκει στον τύπο της αγγειογραφίας και στο είδος της τραγωδίας), περιλαμβάνει: α) μία γενική περιγραφή του εν λόγω μνημείου· β) έναν –κυμαινόμενο κατά περίπτωση— αριθμό διαφανειών-φωτογραφιών που συνδέονται με το εν λόγω μνημείο και είτε αποτελούν διαφορετικές οπτικές αναπαραστάσεις του (π.χ. στην περίπτωση των Θεάτρων) είτε αναπαριστούν διαφορετικά θεατρικά μνημεία, τα οποία όμως συνδέονται θεματικά με το μνημείο στο οποίο αντιστοιχεί η γενική περιγραφή (π.χ. διαφορετικά ειδώλια υποκριτών της Νέας Κωμωδίας ή διαφορετικές αγγειογραφικές αναπαραστάσεις μιας συγκεκριμένης τραγωδίας, π.χ. Χοηφόροι)· γ) η Καρτέλα επιτρέπει περαιτέρω τη σύνδεση του εκάστοτε θεατρικού μνημείου με ένα ευρετήριο γραμματειακών Πηγών, που σχετίζονται μαζί του και, τέλος, δ) με αντίστοιχη βιβλιογραφία, μονογραφίες ή άρθρα, που εισάγονται στο σύστημα πάλι με τη μορφή ειδικού δελτίου-Καρτέλας. Εκτός από την αδόμητη πληροφορία, δηλαδή την αναπαράσταση της ίδιας της πηγής (κείμενο, διαφάνειες, πηγές, βιβλιογραφία), το σύστημα εισαγωγής και διαχείρισης υποστηρίζει επίσης τη δομημένη πληροφορία, δηλαδή την περιγραφή του υλικού με χρήση «ευρετηρίων όρων» (Τύπος, Είδος, Χρονολογία, Εντοπισμός, Δημιουργός, Υλικό, Περιοχή, Θέση, Διαστάσεις κτλ). Το υποσύστημα συνδυαστικής διερεύνησης του καταχωρημένου και ταξινομημένου υλικού προσφέρει τη δυνατότητα πολυκριτηριακών αναζητήσεων, οι οποίες εξάγουν αποτελέσματα σε μορφή καταλόγων, αλλά και επιτρέπουν τη σύνδεση διαφορετικών «Τύπων», «Ειδών» και «Θεματικών Κατηγοριών», με βάση συγκεκριμένες «λέξεις-κλειδιά», που επισυνάπτονται σε κάθε «Καρτέλα».

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝ. ΑΘΗΝΩΝ (1990–2010)

• 1993–1995 Τίτλος Προγράμματος: « Το θέατρο του Σαν Τζιάκομο και η θεατρική δραστηριότητα στην Κέρκυρα».

Επιστημονικός υπεύθυνος: Πλάτων Μαυρομούστακος

• 1995–1997 Τίτλος προγράμματος: «Το βελγικό θέατρο: 1880–1960».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χαρά Μπακονικόλα–Γεωργοπούλου

• Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη ελληνικής βιβλιογραφίας μονόπρακτων έργων του 19ου αιώνα».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρυσόθεμις Σταματοπούλου–Βασιλάκου

• 1997 Τίτλος προγράμματος: «Έκδοση μεταβυζαντινής αρχειακής συλλογής της Βιβλιοθήκης της Μονής Πάτμου».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρύσα Μαλτέζου

• 1997–1998 Τίτλος προγράμματος: «Ανεύρεση λανθανόντων κειμένων του Ανδρέα Κάλβου».

Επιστημονικός υπεύθυνος: Νάσος Βαγενάς

• Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη ελληνικής βιβλιογραφίας μονόπρακτων έργων του 20ού αιώνα».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρυσόθεμις Σταματοπούλου–Βασιλάκου

• 1997–1999 Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη βιβλιογραφίας του κεντρικού ιστορικού κτηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών: 1839–1864».

Επιστημονική υπεύθυνη: Ελένη Φεσσά–Εμμανουήλ.

Τίτλος προγράμματος: Σύνταξη βιβλιογραφίας δύο ιστορικών κτηρίων του Πανεπιστημίου Αθηνών: της Πανεπιστημιακής Λέσχης (αρχιτέκτων: Αλέξανδρος Νικολούδης, 1926) και του συγκροτήματος της Ιατρικής Σχολής στο Γουδί (αρχιτέκτων–μηχανικός: Εμμανουήλ Κριεζής 1929–1934).

Επιστημονική υπεύθυνη: Ελένη Φεσσά–Εμμανουήλ

• 1999–2000 Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη βιβλιογραφίας των κτηρίων του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου».

Επιστημονική υπεύθυνη: Ελένη Φεσσά–Εμμανουήλ

• Tίτλος προγράμματος: «Το ελληνικό θέατρο στα παράλια της Μ. Ασίας μέχρι το 1922 με ιδιαίτερη έμφαση στη Σμύρνη».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρυσόθεμις Σταματοπούλου–Βασιλάκου

•  2000-2001 Τίτλος προγράμματος: «Η ελληνική μπαλλάντα πριν από τον Βιζυηνό».

Επιστημονικός υπεύθυνος: Νάσος Βαγενάς

• 2002-2004 Τίτλος προγράμματος: «Χειρόγραφες μεταφράσεις του Διαφωτισμού και πολιτισμική ανανέωση».

Επιστημονική υπεύθυνη: Άννα Ταμπάκη

•  2003-2007 Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη ελληνικής βιβλιογραφίας για την υποκριτική τέχνη και τους ηθοποιούς».

Επιστημονική υπεύθυνη: Αγνή Μουζενίδου

• 2004-2005 Τίτλος προγράμματος: «Η χειρόγραφη θεατρική σάτιρα στα χρόνια του Διαφωτισμού: ανιχνεύοντας τις πηγές».

Επιστημονική υπεύθυνη: Άννα Ταμπάκη

• 2005-2006 Τίτλος προγράμματος: Η επιθεώρηση κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974).

Επιστημονική υπεύθυνη: Κωνστάντζα Γεωργακάκη

• Τίτλος προγράμματος: «Σύνταξη ελληνικής βιβλιογραφίας θεατρικών έργων 1900-1940».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου

• 2006-2007 Τίτλος προγράμματος: « Ο Δον Κιχώτης στη νεοελληνική πνευματική ζωή: η πρώτη πρόσληψη. Μελέτη και έκδοση της πρώτης απόδοσης στα νέα ελληνικά (Α΄ μισό 18ου αιώνα)».

Επιστημονική υπεύθυνη: Άννα Ταμπάκη

• 2006-2008 Τίτλος προγράμματος: «Τα ελληνικά θεατρικά έργα (Θέατρο πρόζας) κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974)».

Επιστημονική υπεύθυνη: Κωνστάντζα Γεωργακάκη

• 2007-2009 Τίτλος προγράμματος: «Οι Έλληνες ηθοποιοί και το συγγραφικό τους έργο».

Επιστημονική υπεύθυνη: Χρ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου

•  2009-2010 Τίτλος προγράμματος: «Θεωρητικά έργα ευρωπαίων δραματουργών».

Επιστημονική υπεύθυνη: Σοφία Φελοπούλου

• Τίτλος προγράμματος: «Οι μεταμορφώσεις της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας στη νεοελληνική δραματουργία της περιόδου 1974-2010».

Επιστημονική υπεύθυνη: Καίτη Διαμαντάκου

• Τίτλος προγράμματος: «Ξένοι θίασοι στην Ελλάδα (1950-2000)».

Επιστημονική υπεύθυνη: Κωνστάντζα Γεωργακάκη

• Τίτλος προγράμματος: «Θέματα μνήμης και φύλων στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία».

Επιστημονικός υπεύθυνος: Γιώργος Π. Πεφάνης